Kultura agralna wsi mazowieckiej
Praktyki związane z płodnością ziemii wplecione były w cykl corocznych obrzędów kościelnych. Obok zabiegów agrotechnicznych podejmowano określone działania i tradycyjne praktyki mające na celu zwielokrotnienie plonów. Okazją były doroczne święta kościelne oraz rozpoczęcie i zakończenie podstawowych prac polowych. Zestawienie dni kalendarza "pogody" było niezwykle proste. Przez 12 kolejnych dni, rozpoczynających się od św. Łucji (13.XII) do Wigilii Bożego Narodzenia (24.XII) notowano stan pogody dzień po dniu, przed i po południu. Następnie na podstawie tych informacji określano, jaka będzie aura i urodzaj w poszczególnych miesiącach nadchodzącego roku. Na podstawie wyżej opisanego kalendarza ustalano terminarz prac polowych. Pewne dni miały jednak priorytetowe znaczenie. Były to naogół dni świąteczne poświęcone czczonym świętym polskim.
Pracowano we wszystkie dni, ale ważne prace polowe np. sadzenie, starano się rozpoczynać przed wschodem słońca w środę i sobotę tj. dni poświęcone Matce Bożej.
Służba folwarczna w II poł. XIXw. Chata we wsi Garnowo Stare w końcu XIX w.
W XVIIIw. w dobrach szlacheckich były 4 główne szczeble w hierarchi urzędników prywatnych (dworskich) [Z.Gloger, Encyklopedia Staropolska]
Wszyscy wymienieni najczęściej dziedziczyli swoje stanowisko, ponieważ "dziedzic nie chciał mieć nowych ludzi, których umiejętności i lojalności nie znał"! Pracownicy mieszkali
w czworakach, czyli osobnych pomieszczeniach zbudowanych przy folwarku.
Systuacja gospodarcza w I poł. XIXw. Cechą charakterystyczna wsi lokowanych na prawie polskim (typowe osadnictwo dla całego Mazowsza – z nielicznymi tylko wyjątkami) było użytkowanie ziemi na zasadzie tzw. obyczaju kmieccego, polegającego najczęściej na dzierżawie dziedzicznej. Poddanych uważano nie za właścicieli, lecz tylko użytkowników ziemi, która uprawiali. Osadnika mógł pan usunąć bez odszkodowania lub zamienić mu jeden kawałek gruntu na drugi. Chłopi wsi na prawie polskim nie mogli uzyskać za pieniądze tzw. Prawa Zakupnego, które począwszy od XV w. otrzymywali włościanie w osadach na prawie niemieckim. Osadników na prawie niemieckim nie można było łatwo wyrugować, ponieważ trzeba było od nich najpierw wykupić „lepsze prawo”. Zamożniejsi kmiecie ze wsi na prawie niemieckim dzięki posiadanym zasobom majątkowym mogli niejednokrotnie uwolnić się od stanu poddańczego przez wykupienie pełnych praw własności ziemi, co z kolei pozwalało im przejść do stanu szlacheckiego. Chłopi na Mazowszu nie dysponowali ziemią dowolnie, a tym samym nie przekazywali jej dzieciom. Wyposażenie w ziemię leżało w gestii dworu. Po
powstaniu 1831r. Królestwo Polskie otrzymało
organizację rosyjską, język rosyjski stał się drugim oficjalnym językiem
urzędowym, województwa zmieniono na grubernie, zaś w roku 1841 zniesiono Radę
Stanu. Jej kompetencje przejęły administracje w Petersburgu. W
latach 1815 (powstanie Królestwa Polskiego) – 1871 następowało szybkie
zwiększenie ludności: Chłopów uwłaszczył dopiero ukaz carski z 19.02.1864, który nadał im tytuł własności zupełnej ziemi oraz znosił powinności. Prawo własności gruntów otrzymali wszyscy włościanie posiadający: A/ osady indywidualne, będące w ich posiadaniu (nie mogły być dzielone na części mniejsze niż 6 morgów miary nowopolskiej)- otrzymywali je z wpisem do tzw. Tabel Likwidacyjnych, w których umieszczano pierwszego właściciela B/ osady gromadzkie, budynki urzędów, szkółki itp., nie mogły być jednakże oddawane w zastaw, ani alienowane oddzielnie od gruntu C/ grunty użytkowane wspólnie przez włościan, bez udziału w tym użytkowania dziedzica np. pastwiska. Chłopi zachowali prawo do służebności i użytków tzw. Serwitutów leśnych i pastwiskowych, które z wolna zamieniano na grunta, a całkowita ich likwidacja skończyła się w latach dwudziestych XX w. Pojawiły się nowe normy prawne, które warunkowały obrót ziemią i ich podział w tym zakładanie hipotek, zasady dziedziczenia ziemi i spłat rodzinnych, możliwość przekazywania ziemi państwu i następcy w zamian za renty i emerytury.
|