Pro Memori

Gen. Antoni Jankowski

ur. 13 października 1783 w Chronówku
zm. 15 sierpnia 1831 w Warszawie

Antoni Jankowski herbu Nowina (ur. 13 października 1783 w Chronówku, parafia Wolanów k/Radomia, zm. 15 sierpnia 1831 w Warszawie) – generał Wojska Polskiego. Syn płk. Ignacego (dziedzica Wolanowa, posła na sejm z 1780 r) i Ludwiki Chronowskiej z Chronówka, herbu Gryf (II v. Ponińskiej), młodszy brat płk. Józefa (1781-1847), dziedzica Chronówka, wnuk Józefa, generała-majora wojsk koronnych. Służbę wojskową rozpoczął w 1806 r. jako podporucznik 2. pułku jazdy Księstwa Warszawskiego. W 1811 r. został mianowany kapitanem gwardii napoleońskiej, a w 1815 r. był już pułkownikiem 1. pułku strzelców konnych liniowych, w 1831 r. mianowany generałem brygady, a wkrótce 20 maja generałem dywizji.

W 1816 r. ożenił się z Zofią z Tomkowiczów, c. Józefa i Marianny z Jankowskich (c. jego siostry stryjecznej). Z małżeństwa tego narodziło się troje potomstwa, a mianowicie: Józef (ur. w 1817 r.), Aniela (ur. w 1818 r.), późniejsza Potkańska, i Heliodor (ur. ok. 1820 r.). Po śmierci żony w 1821 r., wkrótce ożenił się ponownie z Apolonią Dunin-Brzezińską, h. Łabędź (c. Józefa i Józefy z Szymanieckich), z którą miał trzech synów; Ludwika (ur. ok. 1823 r.), późniejszego generała-majora wojsk rosyjskich z 1874 r. (walczył w kampanii krymskiej, ożeniony z dziewczyną wyznania prawosławnego) oraz Adama i Antoniego ur. po 1824.

W czerwcu 1831 r. po przejściu ataku paraliżu, będąc jeszcze nie w pełni sił, wódz naczelny gen. Skrzynecki mianował generała Jankowskiego dowódcą korpusu, co przyjął on bardzo niechętnie, gdyż nie czuł się na siłach by w tak złym stanie zdrowia dowodzić większym korpusem mieszanym. Prowadząc działania na terenie województwa lubelskiego, przeciwko oddziałom wojsk rosyjskich, popełnił kilka niezamierzonych błędów za co został w dniu 24 czerwca 1831 aresztowany i postawiony przed sądem.

Zanim jednak sąd orzekł niewinność generała, rozjuszony tłum 15 sierpnia 1831 wtargnął na teren Zamku Królewskiego w Warszawie i wyciągnął stamtąd aresztowanych oficerów zarzucając im zdradę idei powstania listopadowego. W wyniku samosądu wzburzonego pospólstwa – weteran gwardii napoleońskiej (szwoleżer), kampanii z 1807 r., walk w Hiszpanii, wojny z Austrią, wyprawy na Moskwę, kampanii z 1813 r., i jeden z wyższych dowódców powstania z 1830/1831 r. – zakończył życie, w upokorzeniu i męczarniach, przez powieszenie na trzeciej z kolei warszawskiej latarni, gdyż dwa razy sznur zrywał się pod ciężarem jego ciała.

"Jenerałowa smutnej pamięci" Apolonia z Dunin-Brzezińskich (*1806 Gulin); starsza siostra Józefy Franciszkowej Karczewskiej, a c. Józefa i Józefy Brzezińskich, wyszła po raz drugi za mąż dn. 20-10-1836r. w Warszawie za Kajetana Korczakowskiego (*1800 Nowawieś), h. Korczak, urzędnika z W-wy syna Teodora i Barbary z Klickich, z którym dzieci nie miała, więc adoptowali Feliksa. [Św. Krzyż 1836/238]

Dobra rodzinne: Wolanów, jako miasto został założony przez Ignacego Jankowskiego (w/w) w 1773 r. na gruntach wsi Wola Kowalska. Prawa miejskie nadał osadzie król Stanisław August Poniatowski. Prawa te Wolanów utracił w 1896 r. Najstarszą miejscowością w gminie jest wieś Sławno. Pierwsza historyczna wzmianka o tej miejscowości „ wieś Sławno juxta Radom” jest zawarta w bulli papieża Hadriana IV z roku 1155. Jednak najstarsze obiekty na terenie gminy Wolanów znajdują się w miejscowości Mniszek – jest to część kościoła z 1667 r. (kaplica św. Józefa przylegająca do kościoła od strony północnej) oraz stojąca ok. 50 m od drogi krajowej kamienna figurka z 1607r. W miejscowości Strzałków w zabytkowej części parku znajduje się pałac z XIX wieku, a w Wolanowie znajdował się drewniany kościół św. Doroty z XVIII wieku, który służył wiernym do lat 80-tych i w grudniu 1994r. został przeniesiony do Muzeum Wsi Radomskiej.

CHRONÓWEK, wieś i folw., pow.Wolanów, par. Mniszek k/Radomia; wł. Jankowskich w XVIII/XIXw.;
BUJAK, d. 8, w gruntach. piasczystych, z lasem, m. 3 od Radomia, par. Krzyżanowice. Dziedziczyli tu: Krzyżanowscy, Jankowscy, Zakrzewscy, Romerowie, Gomulińscy, Peczelscy, teraz Mycielscy.
JANKOWICE, d. 33, z koś. farnym, ma grunta górne, z łąkami, stawem, bez lasu, nad Radomką., m. 1 od Przytyka, 2 od Radomia. Tuż osiadłość Wola Jankowska. Gniazdo domu Jankowskich, było potem w dziedzictwie: Ciołków, Gniewoszów, Zdziechowskich, teraz Fredrów.

Ostatni przywilej dany 1 września 1792 r. opiewa: "Ludwika z Chronowskich Jankowska Pułkownikowa wojsk kor., miasta Woli Św. Doroty dożywotnia Pani. Wszem wobec i każdemu komu tylko o tem wiedzieć należy, do publicznej podaje się wiadomości. Niemały przeciąg czasu miasto Wola Św. Doroty nazwane, od Najaśniejszego Stanisława Augusta króla szczęśliwie nam panującego, przywilejem ozdobione i utwierdzone i na tegoż fundamencie obywatele tak katolicy, jako i żydowskiej religii osadzone; gdy bez nadania prawa od własnego dziedzica względem rozrządzenia się i zwyczajów miejskich wprowadzenia zostaje: przeto przychylając się do wzwyż wspomnionego przywileju, na fundamencie tak dożywotniego, jako wnioskowego prawa, swem i sukcessorów moich: Józefa, Antoniego, Teressy i Anny, z niegdy W.P. Ignacym Jankowskim Pułk. wojsk koronnych miasta wyżej rzeczonego dziedzicem, mężem moim spłodzonych synów i córek imieniem, w assystencyi WW, Konstantego Jankowskiego Szambelana JKM. i Kajetana Jankowskiego Skarbnika opoczyńskiego[...] Na przywileju zaś podpisał się: Kajetan Jankowski. Wojski Radomski, jako stryj rodzony;

Antoni v. Franciszek Antoni, syn Wojciecha i Agnieszki Kwaśniewskiej, wojski i regent grodzki opoczyński 1720r., następnie i pisarz grodzki opoczyński, nie żyjący już 1761 r., ożeniony z Zofią Kietlińską, miał synów: Konstantego, kanonika kijowskiego, archidyakona kurzelowskiego, proboszcza w Sławnie 1761 r. i Józefa, majora regimentu łanowego. Został on stolnikiem radomskim 1750 roku, a chorążym 1757-1768 r. Następnie i generał major wojsk koronnych, komendant fortecy Zamojskiej 1763 roku. Deputat na Trybunał Koronny w 1756r. Z żony Aleksandry z Kwaśniewskich, miecznikówny stężyckiej (DW. 108 f. 287), pozostawił trzech synów: Ignacego, Kajetana i Konstantego, z których dwaj pierwsi podpisali z województwem sandomierskiem, elekcyę Stanisława Augusta. Dopełnili oni działu dóbr ojczystych w 1770 roku.

Ignacy, p-wszy syn Józefa, z chorążego regimentu pieszego gwardyi, podpisał elekcję z woj. Sandomierskim w 1764r; kapitan regimentu łanowego 1765 r., a pułkownik 1778 r., poseł województwa sandomierskiego na Sejm w 1780 r. (MP.; DW. 85 f. 131 i 96 f. 923), dziedzic dóbr Wolanów; z Ludwiki Chronowskiej, 2-o v. księżnej Kalikstowej Ponińskiej (DW. 110 f. 1294), pozostawił synów: Józefa, ur. 1781 r. (metr. w Mniszewie) i Antoniego, ur. 1783 r. (metr. w Wolanowie), oraz córki: Teresę i Annę. Obaj bracia legitymowali się ze szlachectwa 1804 roku, ale w metryce Józefa matka nazwana Ludwiką Rudnicką (Quater. IV f. 216 — 218). Dzieci:

Józef, ur. 1781r w par. Mniszek, pułkownik b. wojsk polskich 1831r., dziedzic Chronówka, zmarł 1847 roku w Radomiu. [Leg. KP 1837r]

Antoni, ur. 13.10.1783r. w Chronówku par. Wolanów, wszedł do słuzby wojskowej w 1806r. jako ppor. 2pułku jazdy Ks.Warsz.; Odbył kampanię 1806r i 1807r, 1808-10, był w bitwach w Hiszpani, 1812r w Rosji, 1814r we Francji. W 1808r otrzymał Krzyż Legii Honorowej. W 1831r mianowany generałem brygady wojsk polskich, wkrótce dywizji. Objął kampanie w lubelskim gdzie popełnij kilka błędów, skazany przez sąd wojenny, zginął w zaburzeniach ulicznych w Warszawie 1831 r. Żonaty l-o v. 1816 r. z Zofią (Maryanną?) z Tomkowiczów, zmarłą 1821 r., 2-o v. z Apolonią Brzezińską, miał z pierwszej żony synów: Heliodora i Józefa, ur. 1817 r. w Sieradzu i córkę Anielę, ur. 1818 r. tamże, żonę Eustachego Ludwika Potkańskiego, a z drugiej, synów: Adama i Ludwika, generała wojsk cesarsko-rosyjskich 1874r, chlubnie odznaczył się w kampani Krymskiej; wylegitymowanych ze szlachectwa w Królestwie, w 1853-61r.

Kajetan, drugi syn chorążego Józefa, wziął Janków i Owadów, w opoczyńskiem. Ignacy, Chronówek i Wolę Kowalewską, w radomskiem, a był też dziedzicem Wolanowa. Konstanty - Strzałków i Zabłocie.
Kajetan, podpisał elekcję 1764r z woj. Sandomierskim, skarbnik radomski 1768 r., a wojski mniejszy 1789 r. -1793r, zmarł bezżenny.

Podług Akt Heroldyji miał pozostawić syna Jana, a ten Józefa, po którym z żony Rozalii Maciejowskiej synowie: Leonard i Erazm wyleg. W KP 1863-65r. [Ur. t.5, s 360]

Konstanty, trzeci syn chorążego Józefa, chorążyc radomski, kapitan wojsk koronnych Gw.Król. i szambelan Stanisława Augusta 1780 r., deputat na Trybunał koronny 1779r. i kandydat do kasztelanii połanieckiej w tymże roku (MP.), poseł województwa sandomierskiego na sejm grodzieński w 1793 roku, konsyliarz Policji za targowicy potem członek Komisji Policji Koronnej, z żony, francuzki Maryanny de la Magdelaine, córki Józefa, pułkownika wojsk koronnych i Maryanny z Rewlów, pierwszej swej żony, pozostawił córkę Maryannę, żonę Józefa Tomkowicza, szambelana Stanisława Augusta, z którym zeznała zapis dożywocia 1792 r. (DW. 108 f. 287 i 109 f. 843), a z Anny Duninowskiej, drugiej żony, syna Józefa, (małoletniego jeszcze 1818 r.?) [Ur. wymienia go też z h.Poraj?]

Filip, podług Akt Heroldii, czwarty syn chorążego Józefa, z żony Rozalii miał syna Jakuba, urzędnika w Warszawie, wylegit. w KP 1848r z synem Julianem, Janem urodzonym z Teresy Szczepańskiej.[Ur.]

[?] Podług Akt Heroldii wojski Antoni miał mieć jeszcze syna Piotra, po którym syn Józef z Agnieszki pozostawił syna Józefa, wyleg. KP 1845r.[Ur.]

Józef, ur. 1794r w Strzałkowie, obw. Radomski, postąpiwszy na służbę w 1813r został w 1816r. ppor. w 5pp.lin., w 1822r wyszedł do dymisji w stop. Porucz., odbył kampanie 1813-4 w Niemczech i Francji. W 1813r odznaczony Krzyżem Legii Honorowej, zm. 1857r. w Warszawie. (Ks.wojskowe)[Ur.] //zobacz opis rodziny Konstantego i Anny Duninowskiej w opracowaniu "Jankowscy w Warszawie"//

Z tej familii, Marcin, v-ce regent grabowiecki 1725r, dziedzic dóbr Brudna. Aleksander, subdelegat stężycki 1741r. Tomasz, v-ce regent sandomierski 1755r. [Ur.]

TOMKOWICZOWIE byli h.Przyjaciel. Po Józefie s. Antoniego Michałowicza i Marianny Duninowej, ożenionym z Marianną Jankowską, zm. 1817r., jedyna córka Zofia poszła w roku 1816. za Antoniego Jankowskiego pułkownika pułku 1. strzelców konnych liniowych, a później generała, i obumarłszy w roku 1821. zostawiła synów Józefa i Heliodora i córkę Anielę Jankowskich. — Z dokumentów familijnych.

de La MAGDALEINE Ludwik Józef, pułkownik wojsk koronnych, otrzymał szlachectwo na sejmie 1768 r. (VL. Vii f. 374). Był pułkownikiem już 1766 roku, w którym w imieniu swojem i szwagra Jana Rewel, kwitował Hieronima Wielopolskiego (DW. 85 f. 505 i b7 f. 82). Córka jego, urodzona z Marjanny Rewelówny, Marjanna, wyszła za Konstantego Jankowskiego, szambelana królewskiego i posła sandomierskiego 1793 r. (DW. 109 f. 843 i 976). {Bon. T.13 s.328}

Józef h. Nowina na Jankowie Jankowski syn Antoniego, wnuk Wojciecha i Agnieszki z Kwaśniewskich, najpierwej stolnik, a potem chorąży powiatu Radomskiego, województwa Sendomierskiego, pułkownik w regimencie łanowym, nareszcie generałem wojsk koronnych, za Augusta III. Króla, komendant fortecy Zamojskiej, był deputatem na trybunał koronny, 1756. roku z województwa Sendomierskiego, i komisarzem wojskowym na trybunale w Radomiu. Ten z Alexandrą Kwaśniewską, c. Stanisława Kwaśniewskiego pułkownika w pancernej chorągwi i Anny z Jańskich; spłodził trzech synów: 1. Ignacego, 2. Kajetana, 3. Konstantego.